Phân biệt bơm cánh gạt và bơm bánh răng trong hệ thống bơm dầu – bơm xăng dầu công nghiệp
Trong các ứng dụng bơm nhiên liệu như diesel, xăng, dầu nhớt, dầu thủy lực, hai công nghệ phổ biến nhất thuộc nhóm “bơm thể tích dương (Positive Displacement Pump)” là bơm cánh gạt (Vane Pump) và bơm bánh răng (Gear Pump). Việc hiểu rõ đặc điểm hai loại bơm này giúp lựa chọn đúng thiết bị cho hệ thống – tránh sai số, tránh hỏng hóc, tối ưu tuổi thọ và chi phí vận hành.
1) Nguyên lý hoạt động – nền tảng tạo ra sự khác biệt
Bơm cánh gạt (Vane Pump)
-
Roto đặt lệch tâm so với stator, trên roto có các “cánh gạt” (vane) trượt ra vào nhờ lực ly tâm/lò xo.
-
Khi roto quay, thể tích khoang giữa cánh và vách stator thay đổi → tạo quá trình hút – nén – đẩy nhiên liệu.
-
Vane luôn bám sát vách stator → tạo độ kín tốt.
Hậu quả kỹ thuật của nguyên lý này:
-
Tạo áp ổn định, lưu lượng mượt, dòng chảy êm (ít xung).
-
Phù hợp với nhiên liệu loãng và yêu cầu cấp phát ổn định (xăng/diesel).
-
Cánh gạt là chi tiết hao mòn → phụ thuộc bảo trì chu kỳ.
Bơm bánh răng (Gear Pump)
-
Gồm hai bánh răng ăn khớp quay đồng bộ: external gear hoặc internal gear.
-
Chất lỏng bị “kẹp” trong khe răng và chuyển từ cửa hút sang cửa xả.
-
Không có chi tiết trượt – chỉ có ăn khớp cơ khí.
Hậu quả kỹ thuật:
-
Cực kỳ ổn định, chính xác, chịu áp cao.
-
Chịu được dầu nhớt và chất lỏng đặc; ít phụ thuộc bảo trì.
-
Độ ồn/rung cao hơn do va đập răng.
2) So sánh theo tiêu chí kỹ thuật cốt lõi
| Tiêu chí kỹ thuật | Bơm cánh gạt (Vane Pump) | Bơm bánh răng (Gear Pump) |
|---|---|---|
| Độ êm tiếng/độ rung | Rất êm | ồn hơn do ăn khớp răng |
| Lưu lượng | Ổn định – ít xung | Rất ổn định – lý tưởng cho định lượng |
| Áp suất làm việc | Trung bình đến cao | Cao – phù hợp tải nặng |
| Độ bền cơ khí | Bền nhưng phụ thuộc cánh | Rất bền, ít chi tiết mòn |
| Chất lỏng | Nhiên liệu loãng (diesel/xăng) | Dầu nhớt, dầu đặc, mỡ lỏng |
| Khả năng tự hút | Rất tốt | Tốt nhưng tùy cấu hình |
| Nhạy với tạp chất | Nhạy – dễ mòn cánh | Ít nhạy hơn |
3) Ứng dụng thực tế – chọn sai loại bơm sẽ gây hậu quả gì?
Khi dùng bơm cánh gạt cho dầu nhớt đặc:
→ Cánh gạt bị tải nặng, cọ mạnh → mòn nhanh, tăng nhiệt, giảm tuổi thọ.
Khi dùng bơm bánh răng để cấp phát xăng/diesel tại trạm:
→ Dòng chảy giật nhẹ, tiếng ồn cao → không thân thiện vận hành, rung ống, không tối ưu.
Khi dùng bơm cánh gạt trong công trường bụi bẩn không lọc đầu vào:
→ Cặn rơi vào khoang cánh → mẻ/kẹt – sai số và giảm lưu lượng.
4) Đi sâu vào từng trường hợp ứng dụng điển hình
| Ứng dụng | Nên dùng bơm | Giải thích kỹ thuật |
|---|---|---|
| Trạm cấp phát xăng dầu nội bộ | Cánh gạt | Dòng êm – ít dao động khi đổ – bảo vệ vòi tự ngắt |
| Kho dầu nhớt công nghiệp | Bánh răng | Dầu đặc – cần mô-men cao – chịu tải liên tục |
| Xe bồn di động | Cánh gạt (12/24V) | Tự hút nhanh – êm – nhỏ gọn – phù hợp nguồn DC |
| Hệ bơm định lượng dầu hộp số | Bánh răng | Cần lưu lượng chuẩn xác – độ lặp cao |
| Bơm từ bồn chôn tầng hầm | Cánh gạt | Tự hút tốt – an toàn với nhiên liệu nhẹ |
| Dây chuyền bôi trơn / tuần hoàn | Bánh răng | Liên tục – áp cao – nhớt đặc |
5) Góc nhìn chi phí – đừng chọn theo giá trước rồi trả giá sau
-
Bơm cánh gạt chi phí đầu tư thấp hơn, bảo trì đều đặn → phù hợp hệ vận hành “dịch vụ cấp phát”.
-
Bơm bánh răng đầu tư cao hơn nhưng bền lâu, bảo trì thấp → phù hợp “nhà máy sản xuất liên tục”.
Nếu dùng sai loại:
-
Tốn điện – tốn thời gian – giảm năng suất – tăng hỏng hóc – thất thoát nhiên liệu – nguy cơ mất an toàn.
Kết luận định hướng lựa chọn
Chọn bơm cánh gạt khi:
• Môi trường nhiên liệu nhẹ (diesel/xăng)
• Cần vận hành êm – cấp phát cho phương tiện
• Ưu tiên sự ổn định lưu lượng hơn là áp lực cao
Chọn bơm bánh răng khi:
• Chất lỏng có độ nhớt cao (dầu nhớt, dầu thủy lực)
• Yêu cầu vận hành công nghiệp tải nặng – liên tục
• Cần độ chính xác cao trong định lượng và áp lực ổn định